Pałeczka okrężnicy
z Wikipedii, wolnej encyklopedii.
Pałeczka okrężnicy, (łac. Escherichia coli), fakultatywnie tlenowa, gram-ujemna bakteria należąca do rodziny Enterobacteriaceae. Wchodzi w skład fizjologicznej flory bakteryjnej jelita grubego człowieka oraz zwierząt stałocieplnych. W jelicie ta symbiotyczna bakteria spełnia pożyteczną rolę, uczestnicząc w rozkładzie pokarmu, a także przyczyniając się do produkcji witamin z grupy B, C oraz K.
Bakterie E.coli mogą kolonizować skórę i błony śluzowe jamy ustnej i układu oddechowego. W przyrodzie występują też w glebie i wodzie, gdzie trafiają z odchodami człowieka i zwierząt. Ich obecność świadczy o zanieczyszczeniu jej kałem.
Obecność Escherichii coli w wodach powierzchniowych (tkz. miano Coli) jest często stosowanym wskaźnikiem ich zanieczyszczenia.
Gatunek E.coli dzieli się na serotypy na podstawie zróżnicowania budowy antygenów. Wyróżnia się 171 antygenów O, około 80 antygenów K i ponad 50 antygenów H. Spotyka się je w ziemi, w jelicie człowieka i zwierząt, a do ścieków trafiają wraz z wydzielinami i z kałem.
Należy do organizmów modelowych wśród bakterii, jej budowa, genetyka i metabolizm są dobrze poznane i wykorzystywane jest do badań genetycznych.
Escherichia coli jest obiektem modyfikacji genetycznych w biotechnologii, wykorzystywana w celach przemysłowych (np. w produkcji ludzkiego hormonu - insuliny).
Nazwa bakterii pochodzi od nazwiska jej odkrywcy Theodora Eschericha.
Bakterie E. coli, które są nieszkodliwe w jelicie, powodują schorzenia:
-
gdy bakterie dostaną się do układu moczowego, powodują zakażenia układu moczowego. Są najczęstszą przyczyną tych zakażeń. Gdy bakterie przedostaną się w różny sposób, lecz najczęściej poprzez uszkodzenie ściany przewodu pokarmowego do jamy brzusznej. Rozwój bakterii E. coli powoduje ciężkie schorzenie zapalenie otrzewnej (łac. peritonitis). Często powikłaniem zapalenia otrzewnej może być posocznica i wstrząs endotoksyczny (sepsa)
-
niektore szczepy E.coli produkują egzotoksynę i czasem powodują zatrucia pokarmowe najczęściej spowodowane spożyciem zakażonego pokarmu. Przebieg schorzenia ma różne nasilenie czasem może być bardzo groźne, ale w większości objawy nie są ciężkie. Szczególnie ciężkie objawy powoduje szczep E.coli O157:H7, który może doprowadzić do zespołu hemolityczo-mocznicowego
- szczepy enterotoksyczne
- szczepy enteropatogenne
- szczepy enteroinwazyjne
- szczepy werotoksyczne
-
szczepy enteroagregacyjne
-
szpitalne zapalenia płuc
-
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków
Organizmy młode są szczególnie narażone na zachorowania – przyjmuje się, że około połowa padnięć zwierząt młodych jest spowodowana kolibakteriozami. Wynika to z mniejszej odporności młodzieży. Chorobotwórczość E. coli zależy od jej inwazyjności i możliwości wytwarzania toksyn. Inwazyjne szczepy tej bakterii mają zdolność wnikania do tkanek i wywoływania odczynów zapalnych, dlatego są przyczyną zapaleń przewodu pokarmowego i posocznic. Szczepy toksynotwórcze produkują w jelitach duże ilości toksyn, prowadząc do enterotoksemii. Są także szczepy o właściwościach inwazyjno – toksynotwórczych, mogące wywołać zarówno tzw. gastroenteritis jak i enterotoksemię. W organizmie zwierząt chorych mogą znajdować się także różne serotypy zarazka. Najistotniejsze w wywołaniu zachorowań są: enterotoksyna, endotoksyna i neurotoksyna. Enterotoksyna działając na śluzówkę jelit w połączeniu z endotoksyną powoduje zapalenie jelit i objawy zatrucia. Neurotoksyna wchłonięta do organizmu z przewodu pokarmowego, prowadzi do wystąpienia charakterystycznych objawów ze strony układu nerwowego oraz przyczynia się do powstania chorób, np. choroby obrzękowej u świń. Szczepy hemolityczne są bardziej chorobotwórcze niż szczepy niehemolityczne. Hemolizyna ma bowiem właściwości toksyny o działaniu nie tylko hemolitycznym, ale także dermonekrotycznym i koagulującym plazmę. Wytrzymałość E. coli na czynniki środowiskowe jest stosunkowo mała. Ginie ona po 20 minutach ogrzewania w temperaturze 60 stopni Celsjusza, wrażliwa jest na wszystkie znane środki dezynfekcyjne. Jednakże w środowisku o temp. niższej i odpowiedniej wilgotności utrzymuje się miesiącami. W kale o temp. 0 °C może zachować żywotność ponad rok.
Szczepy bakterii Eschericha coli różnicuje się na podstawie cech antygenowych:
- antygen somatyczny O
- antygen powierzchniowy S
- antygen śluzowy M
- antygen rzęskowy H
Wyróżniono ponad 180 typów serologicznych tego drobnoustroju.