W
wielkoczwartkowe przedpołudnie we wszystkich
kościołach katedralnych odprawiana
jest tzw. msza krzyżma (olej
poświęcony podczas tej mszy świętej nazywa się
w języku łacińskim
chrisma). Liturgii tej przewodniczy biskup.
Koncelebrują księża, reprezentujący całą diecezję;
odnawiają oni swe przyrzeczenia złożone w czasie
święceń kapłańskich.
Podczas mszy poświęcone zostają oleje, potrzebne do
udzielania sakramentów
oraz do konsekracji kościołów lub naczyń
liturgicznych.
W pozostałych świątyniach odprawia się w Wielki
Czwartek tylko jedną, wieczorną mszę
z udziałem wszystkich miejscowych kapłanów. Jest to
tzw. msza Wieczerzy Pańskiej,
która rozpoczyna przeżycia Triduum
Paschalnego.
W czasie mszy
Wieczerzy Pańskiej liturgia słowa przypomina przekazane
Mojżeszowi Boże zalecenia,
dotyczące przygotowania pierwszej uczty paschalnej,
spożywanej jeszcze w niewoli egipskiej,
oraz nakaz corocznych obchodów święta (Wj 12,1-8.11-14).
Drugie czytanie, zaczerpnięte z Pierwszego Listu do
Koryntian,
zawiera świadectwo świętego Pawła o ustanowieniu sakramentu
Eucharystii
w czasie Ostatniej Wieczerzy (l Kor 11,23-26).
O wydarzeniach, które dokonały się w Wieczerniku,
opowiada fragment Ewangelii według św. Jana (J 13,1-15),
opisujący Chrystusowy akt pokornej miłości, wyrażający się
umyciem nóg dwunastu apostołom.
Swą posługę Jezus skomentował słowami:
„Dałem wam bowiem przykład, abyście i wy tak czynili, jak Ja
wam uczyniłem" (J 13,15).
Bezpośrednio po wielkoczwartkowej liturgii słowa następuje
zatem obrzęd obmycia nóg
dwunastu chłopcom lub dojrzałym mężczyznom; odziany na biało
kapłan polewa wodą ich stopy
i ociera je ręcznikiem. Gest ten nie jest tylko
naśladowaniem wzoru Chrystusa;
symbolizuje on czynne włączenie się w Bożą miłość. Łacińska
nazwa ceremonii
- mandatum - oznacza 'przykazanie' i odnosi się
właśnie do przykazania miłości bliźniego.
Warto wiedzieć, że obrzęd obmywania nóg praktykowany był
jako wyraz gościnności
w niektórych wspólnotach zakonnych, kierujących się regułą
świętego Benedykta.
Liturgia
eucharystyczna Wielkiego Czwartku upamiętnia moment
ustanowienia
Najświętszego Sakramentu - przeistoczenia chleba i wina
w Ciało i Krew Chrystusa.
Ewangelia według św. Łukasza tak opisuje owo wydarzenie:
„Następnie wziął chleb, odmówiwszy dziękczynienie połamał go
i podał mówiąc:
«To jest Ciało moje, które za was będzie wydane: to czyńcie
na moją pamiątkę!"
Tak samo i kielich po wieczerzy, mówiąc: «Ten kielich to
Nowe Przymierze we Krwi mojej,
która za was będzie wylana»" (Łk 22,19-20).
Prawo składania ofiary w imieniu społeczności wiernych Jezus
przekazał apostołom i ich następcom;
w ten sposób ustanowiony został także sakrament kapłaństwa.
Słowa konsekracji, wypowiadane
przez kapłana w czasie każdej mszy świętej, posiadają moc
sprawczą.
Na ołtarzach całego świata ponawiany jest cud Eucharystii.
Dopełniają się również zapowiedzi Starego Testamentu. Ofiara
w postaci chleba i wina nawiązuje
do izraelskiej uczty paschalnej. Podobnie jak krew baranka
ocaliła domy żydowskie
od dotknięcia śmierci, tak i Krew Chrystusa chroni
wierzących przed wieczną zatratą.
Analogię tę podkreśla sąd Jana Chrzciciela o Chrystusie,
zapisany w Ewangelii według św. Jana:
„Oto Baranek Boży, który gładzi grzech świata" (J 1,29).
Po uroczystej
komunii świętej wiernych Najświętszy Sakrament zostaje
przeniesiony
do specjalnie przygotowanego tzw. kaplicy adoracji. Obrzęd
ten, zrytualizowany w XII wieku,
zapowiada przeżycia, związane bezpośrednio z misterium Męki
Pańskiej.
Polska tradycja religijna nazywa omawianą ceremonię
przeniesieniem do ciemnicy,
symbolizującej trudny czas Chrystusowej modlitwy w Ogrójcu,
a przede wszystkim zniewagi
doznawane podczas przesłuchania. Gaśnie wieczna lampka,
płonąca przez cały rok przy tabernakulum.
Już wcześniej, po odśpiewaniu na początku mszy Wieczerzy
Pańskiej hymnu
Chwała na wysokości Bogu, milkną dzwony i dzwonki,
a niekiedy również organy.
Dzwonki
zastępuje się stukotem drewnianych kołatek. Na znak
osamotnienia Chrystusa,
opuszczonego przez najbliższych, z ołtarza zdejmuje się
obrusy. Zwyczaj ten pochodzi z czasów,
gdy do sprawowania mszy używano przenośnych stołów; nieco
później, do przełomu VII i VIII wieku,
obrusy pozostawały na ołtarzu tylko podczas liturgii.
Gest obnażenia ołtarzy (łacińskie
denudatio altaris) przypomina również upokarzający
epizod,
poprzedzający moment ukrzyżowania Chrystusa - obdarcie
z szat.
Ofiara Ciała i Krwi dopełniona zostanie na krzyżu.
zdjęcia:
Michał Starnowski
