Wigilia Zmartwychwstania
W dniu
tradycyjnego wyciszenia nie sprawuje się mszy świętych.
Główny ołtarz pozostaje obnażony.
Przez cały dzień trwa adoracja Chrystusa złożonego do grobu.
Zgodnie ze starym polskim obyczajem przy symbolicznej mogile
Zbawiciela czuwa warta
- ministranci, harcerze, na wsiach niekiedy także strażacy
w galowym umundurowaniu.
Wierni przychodzą do świątyń, w których kapłani błogosławią
pokarmy przeznaczone
na świąteczny stół, czyli tzw. święcone (święconkę) - kończy
się przecież czas postu.
Modlitewna zaduma panuje do późnych godzin popołudniowych.
Wieczorem
rozpoczynają się obchody Wigilii Paschalnej
- w myśl przepisów liturgicznych
jej ceremonie należą już jednak do Niedzieli
Zmartwychwstania Pańskiego.
Kończy się adoracja przy Grobie Pańskim. Najświętszy
Sakrament zostaje przeniesiony
do tabernakulum, umieszczaną w niektórych grobach figurę
Chrystusa zdjętego z krzyża
należy przykryć białym płótnem; tuż obok pojawia się posąg
Zmartwychwstałego.
Gasną światła - wigilia jest przecież oczekiwaniem.
Łacińskiemu słowu vigilare odpowiada polskie
czuwać.
Wigilia
paschalna
Bogata liturgia
Wigilii Paschalnej, stanowiącej centralny fragment Triduum,
składa się z czterech zasadniczych części. Obchody
zmartwychwstania Jezusa Chrystusa
rozpoczynają się po zapadnięciu zmroku. Tym silniejszą
wymowę zyskują obrzędy
tzw. lucernańum, czyli liturgia światła. Przed
kościołem rozpala się ognisko,
którego płomienie zostają poświęcone przez kapłana, ubranego
w białe, radosne szaty.
Następnie trzeba przygotować dużą, wielkanocną świecę,
sporządzoną z prawdziwego wosku
- tzw. paschał. Wypowiadając słowa:
„Chrystus wczoraj i dziś. Początek i koniec. Alfa i Omega.
Do Niego należy czas i wieczność. Jemu chwała i panowanie
przez wszystkie wieki wieków"
- kapłan żłobi na świecy znak krzyża lub wytycza pięć
punktów, umieszczając w nich duże gwoździe,
symbolizujące pięć ran Jezusa. Na paschale widnieją również
litery A i Ω, (alfa i omega)
oraz data roczna. Zapalenie paschału,
oznaczającego osobę Chrystusa, czyli Światłość Świata,
uzmysławia nam raz jeszcze, że dokonała się Pascha,
przejście (łacińskie transitus) z mroku do
jasności,
ze śmierci do życia. W uroczystej procesji paschał zostaje
wniesiony do świątyni
i umieszczony w ozdobnym świeczniku. Po trzykrotnym śpiewie
kapłana: „Światło Chrystusa"
i odpowiedzi wiernych: „Bogu niech będą dzięki" -
zgromadzeni mogą zapalić swe świece
od świętego płomienia. Liturgia światła kończy się
odśpiewaniem tzw. Orędzia Paschalnego
(łacińskie Exsultet), czyli modlitwy
dziękczynno-uwielbiającej, która wysławia łaskę zbawienia.
Liturgia słowa
Wigilii Paschalnej jest wyjątkowo rozbudowana.
W pełnej wersji składa się ona z dziewięciu czytań,
przeplatanych psalmami i modlitwą.
Pierwsze siedem czytań wyjęte jest ze Starego Testamentu.
Przypominają one ważne momenty
w całej historii zbawienia. Śledzimy zatem opis stworzenia
świata (Rdz 1,2-2,2), zachowanie Abrahama,
od którego Bóg zażądał ofiary z syna (Rdz 22,1-18) oraz
przejście przez Morze Czerwone
(Wj 14,15-15,1). O wielkiej miłości Boga, zawarciu
przymierza i skuteczności słowa Bożego
mówią urywki Księgi proroka Izajasza (Iz 54,4a,5-14 i Iz
55,1-11).
Fragment Księgi Barucha zawiera pouczenia, których
respektowanie zapewnia pokój na wieki
(Ba 3,9-15.32-4,4). Cykl czytań starotestamentowych kończy
się Bożą obietnicą
oczyszczenia i przemiany człowieka: „I dam wam serce nowe
i ducha nowego tchnę
do waszego wnętrza, odbiorę wam serce kamienne, a dam wam
serce z ciała" (Ez 36,16-17a.l8-28).
W tym momencie zapala się światła na ołtarzu, uderza
w dzwony, celebrans intonuje hymn
Chwała na wysokości Bogu. Następujące potem
czytanie z Listu do Rzymian, zwane Epistoły,
poucza o tym, że chrzest zapewnia wiernym uczestnictwo
w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa
(Rz 6,3-11). Po radosnym Alleluja, odśpiewanym po
raz pierwszy od czterdziestu dni,
wysłuchujemy tzw. Ewangelii o pustym grobie (Łk
24,1-12 albo Mt 28,1-10 lub też Mk 16,1-7).
Liturgię słowa zamyka homilia.
Kolejna, trzecia
już część uroczystości Wigilii Paschalnej, poświęcona jest
tajemnicom
sakramentu chrztu. Liturgię chrzcielną otwiera odśpiewanie
Litanii do Wszystkich Świętych,
podkreślającej jedność całego Kościoła. Celebrans poświęca
wodę chrzcielną - tradycja zaleca,
aby dokonało się to przy włożeniu paschału do naczynia
z wodą; tekst błogosławieństwa
przypomina odradzającą moc wody. Teraz dokonać można
obrzędów chrztu - pierwotny Kościół
udzielał tego sakramentu tylko w czasie Wigilii Paschalnej.
Na pamiątkę dawano neofitom
zastygłe krople wosku spływającego z paschału; później
z wosku wyrabiano medaliki
z wyobrażeniem baranka - tzw. agnuski. Wszyscy zgromadzeni
w świątyni odnawiają
przyrzeczenia chrzcielne: wyznają swą wiarę
i wyrzekają się szatana.
Zostają oni również pokropieni wodą święconą. Liturgię
chrzcielną kończy modlitwa wiernych.
Przebieg
liturgii eucharystycznej nie odbiega w swym zasadniczym
kształcie od typowego
toku mszy świętej. Uroczystości Wigilii Paschalnej
ukoronowane są komunią
i uroczystym błogosławieństwem; słowa rozesłania wzbogaca
się o dwukrotne,
kunsztowne w melodii Alleluja. Ostatnim akcentem
jest wezwanie do udziału w procesji rezurekcyjnej,
która w warunkach polskich bywa przenoszona na niedzielny
poranek.
zdjęcia:
Adam Klimek i Michał Starnowski
