70. POWRÓT DO TEMATYKI STACJI ODBIORCZEJ PTCR

O Polskiej Transatlantyckiej Centrali Radiotelegraficznej, PTCR,  pisałem na obu "moich" stronach [1] i [2] wielokrotnie.
Były to opisy w języku polskim i przetłumaczone z angielskiego. Jednak każdy opis wnosił coś nowego,
dlatego było i jest uzasadnione zapoznawanie Czytelników o każdym nowym tekście o tej tematyce.
Tym razem zainteresowałem się tematyką Stacji Odbiorczej usytuowanej w Grodzisku Mazowieckim.

Przypominam, że pierwszym opisem w języku polskim Stacji Odbiorczej PTCR,
był tekst znajdujący się w Radju z 1927 roku, który zamieściłem w [1]. Przytaczam jego wstęp.

Po stwierdzeniu w [1] części 62, że obraz "Fot. 2 Artykuł "Nasza transatlantycka stacja odbiorcza zamieszczony w gazecie o nieznanej nazwie",
jest identyczny jak obraz "Fot. 3 19270116-Radjo-Nasza-transatlantycka-stacja-odbiorcza [5]" zamieszczony w gazecie "Radjo" nr 3(5) z 1927,
zdecydowałem się zamieścić jego tekst, mimo, że nie zawiera on wiele istotnych wiadomości technicznych.
Jest skierowany do ówczesnych radioamatorów. Znajdują się w nim ogólne wiadomości dotyczące
Polskiej Transatlantyckiej Centrali Radiotelegraficznej, PTCR, (dokładniejsze wiadomości techniczne PTCR są w [1]),
mogące być wstępem do cyklu artykułów, napisanych przez inż. Fr. Perepeczko w 1927 r., pod wspólnym tytułem
"Transatlantycka Radjostacja", również znajdujących w gazecie "Radjo" z 1927 roku,
które mam zamiar udostępnić czytelnikom Strony Nadajnik Babice. Jednak należy zauważyć, że autora tekstu nie znamy,
gdyż podpisany jest pseudonimem. Starałem się zachować stosowaną w nim pisownię.

Niedawno odnalazłem w moim archiwum wzmiankę o drugim opisie SO PTCR, znajdującym się w innej gazecie "BOGORIA" z 2001 roku.
Opiszę jak ona się w moim archiwum znalazła. Podczas jego przeglądu napotkałem na mój mail informujący,
że w dniu 2016.06.23 otrzymałem odpowiedź, od ówczesnego Burmistrza Grodziska Mazowieckiego na moje pismo,
w którym wyraziłem zaniepokojenie brakiem jakiegokolwiek śladu w Grodzisku Mazowieckim po Stacji Odbiorczej, SO,
słynnej Polskiej Transatlantyckiej Centrali Radiotelegraficznej PTCR.
W odpowiedzi tej, wysłanej automatycznie, polemizując z moim zarzutem wspomniano, m.in. o dwóch artykułach
znajdujących się w lokalnym miesięczniku "Bogoria" oraz, że niedawno została zgłoszona inicjatywa
trwałego upamiętnienia tego obiektu w postaci tablicy na zachowanym budynku jej portierni [2 część.59, fot. 6].

Po jej przeczytaniu zaciekawiło mnie, po pierwsze, czy inicjatywa wmurowania tablicy została zrealizowana.
Dlatego też wysłałem 2019.01. 27 na adres Grodzisk Mazowiecki [ strona@grodzisk.pl ] pismo do obecnego Burmistrza,
którym okazał się być ten sam do którego skierowałem moje pytanie w tej sprawie. Czekam na odpowiedź.

Po drugie ucieszyła mnie wiadomość, w której podano, że informacje o radiostacji PTCR w Grodzisku Mazowieckim
są dostępne w Grodzisku na łamach lokalnego pisma "Bogoria". Informacja ta zbiegła się czasowo podczas moich kontaktów
z redaktorem lokalnej gazety "BOGORIA" Krzysztofem Bońkowskim, dotyczących PTCR.
Zakomunikował mi wówczas, że "trochę przypadkowo odkrył w archiwum "Bogorii" dwa teksty poświęcone radiostacji,
zamieszczone w nr 101 i 103. Gdybym był zainteresowany mógłby je zeskanować i mi przesłać."

Oczywiście byłem zainteresowany i otrzymałem 2016.07.22 dwa "skany" pisma "Bogorii", jednak innych numerów:
numeru 109 z czerwca 2001 roku  oraz numeru 111 z września  2001 roku. Posiadałem je w moim archiwum,
więc mogłem się z nimi zapoznać i zgodnie z wcześniejszą  zapowiedzią, postanowiłem je zaprezentować
na "moich" stronach [1] i ewentualnie [2].

W dwóch artykułach autorstwa Jerzego Kucharskiego p.t. "Z mało znanych kart historycznych Grodziska Mazowieckiego."
opisane są w tych numerach, fot. 1, losy PTCR od 1922 do 1939 roku, natomiast w drugim, fot. 2, podane są informacje o losach PTRCR
w okresie poprzedzającym wybuch II Wojny Światowej oraz dzieje Grodziskiego Centrum Odbiorczego po 1939 roku.

Fot. 1 Informacja o pierwszej publikacji w gazecie BOGORIA o numerze 109 z czerwca 2001 roku

Fot. 2 Informacja o drugiej publikacji w gazecie BOGORIA o numerze 111 z września 2001 roku

W tej części przytoczę opis, (zachowując oryginalną pisownię),
jaki Jerzy Kucharski zamieścił w gazecie BOGORIA o numerze 109 z czerwca 2001 roku.

GRODZISK MAZOWIECKI CENTRUM RADIOKOMUNIKACYJNE II RZECZYPOSPOLITEJ [3].

Chyba níewielu mieszkańców Grodziska Mazowíeckiego pamięta, że w latach 1922-1939 Grodzisk Mazowiecki
był bardzo ważnym węzłem komunikacyjnym II Rzeczypospolitej. Stało się tak za sprawą Ministerstwa Poczt i Telegrafów,
które w naszym mieście postanowiło w roku 1922 wybudować nowoczesną radiokomunikacyjną centralę odbíorczą.
W naszym artykule opowiem czytelnikom BOGORII jak do tego doszło.

Centrala Odbiorcza w Grodzisku Mazowieckim miała trzy nowoczesne odbiorniki lampowe,
które były zasilane z baterii akumulatorowych. Odbiorniki pokrywały zakres częstotliwości od 15 do 100 kHz.
W Centrali Odbiorczej wybudowano też antenę o dużym zysku systemu Beverage'a o długości około 16,2 km,
skierowaną dokładnie na Nowy Jork (w stronę wsi Parole). Ta olbrzymia antena przeznaczona była do odbioru fal długich
w zakresie 8000 do 20 000 m. Drugą anteną rezerwową też dużych rozmiarów była ramo-antena używana również na falach długich.

Pierwszym organizatorem i kierownikiem Centrali Odbiorczej w Grodzisku Mazowieckim został Stefan Manczarski.
(Miałem przyjemność słuchać Jego wykładów podczas moich studiów w WAT.) Później kierowali nią inż. Bolesław Markowski,
Jan Różalski i Kazimierz Ruszkowski. W Centralnym Biurze Operacyjnym [1 część 68] w Warszawie zostały zainstalowane
najnowocześniejsze na owe czasy urządzenia. I tak znalazły się tam: syphon-recordery do maszynowego odbioru,
nadajniki automatyczne Wheatston'a, perforatory Klein - Schmita i inne urządzenia ( Pokazywałem je i opisywałem w [1 część 68] ).
Pierwszymi kierownikami CBO zostali Adam Rykiel i Franciszek Kruczkowski.
Pełne uruchomienie omawianego kompleksu nadawczo-odbiorczo-manipulacyjnego nastąpiło pod koniec 1923 r.
Po odpowiednim przygotowaniu wybranego personelu do obsługi skomplikowanych urządzeń technicznych,
nastąpiło nawiązanie łączności na trasie Warszawa - Nowy Jork.
Od tego momentu praca odbywała się przy pomocy urządzeń automatycznych, które odpowiadały standardowi światowemu.
Szybkość odbioru i nadawania na tych automatycznych urządzeniach dochodziła do 1000 znaków na minutę.

Kompleks nadawczo-odbiorczy, którego elementem była Centrala Odbiorcza w Grodzisku Mazowieckim,
objął w 1923 r swoim zasięgiem całą kulę ziemską. Otrzymał nazwę "Urząd Radiokomunikacyjny Transatlantycki w Warszawie".
Aparatura w tych 'trzech'? centralach została zainstalowana i uruchomiona przez specjalistów amerykańskich,
przy współudziale fachowców polskich. Wybudowanie transatlantyckiej Centrali radiotelegrafcznej spowodowało w Polsce
wielki skok od urządzeń przestarzałych, do najbardziej nowoczesnych oraz uniezależniło całkowicie nasz kraj
od pośrednictwa zagranicy w korespondencji ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej.
Dużą role w tym odegrało nasze miasto - Grodzisk Mazowiecki, gdzie zlokalizowano Centralę Odbiorczą.
I jeszcze na zakończenie jedna ciekawostka. Mimo światowego zasięgu centrali, w pierwszym okresie jej działalności
musiano ograniczyć się do łączności jedynie z Nowym Jorkiem, ze względu na brak podobnych radiostacji
o zasięgu światowym na innych kontynentach.

I jeszcze na zakończenie tego artykułu przypomnę czytelnikom, co w nim na temat Centrali Odbiorczej w naszym mieście,
pisała w swojej książce pt. "Grodzisk Mazowiecki" Pani Krystyna Poraj.

„Grodzisk pośredniczył nawet w przekazywania wiadomości z kraju na odległe kontynenty. Miał przecież własną radiostację.
Za miastem, przy szosie Królewskiej za Czerwonym Dworem wznosiły się osobliwe konstrukcje-dwie,
a potem trzy wysokie wieże wzniesione z potężnych bali. Były to zwężające sie ku górze potężne kratownice
w rodzaju budowanych w terenie, wież triangulacyjnych, lecz o wiele od nich wyższe. Wieże oplątane były siecią przewodów.
Podobno depesze radiowe przekazywane za pomocą zainstalowanych w radiostacji urządzeń na prawdę przekraczały Ocean Atlantycki.
Stacja nosiła też nazwę Transatlantyckiej. Podziwiano widoczne z dala jej wieże. Wejść na teren radiostację nie było wolno.
Wyjątek stanowili miejscowi notable. Niektórzy z nich chlubią się tym, że weszli na sam szczyt takiej wieży po specjalnych drabinkach.
Cały Grodzisk widać stamtąd jak na dłoni. Miasto ma połączenie ze światem ”.

Opracował: Jerzy Kucharski.

P.S. Wydaje mi się, że opis autorki jest nie ścisły. Sugeruje bowiem, jakoby dwie, a następnie trzy wieże,
wykonane z elementów drewnianych, podobne do wież triangulacyjnych, należały do własnej radiostacji Grodziska Mazowieckiego
i nazywa ją Transatlantycką. Bowiem nie były to obiekty komunikacyjne radiostacji wykorzystującej fale ultra długie. 

Fot. 3 Widok masztów anteny wielokrotnej.

Prawdopodobnie autorka wspomina o wieżach podobnych do pokazanych na fot. 3, informacje o których 2017.08.31 przysłał mi
(podobnie jak wiadomości ocyklu artykułów, napisanych przez inż. Fr. Perepeczko w 1927 r., pod wspólnym tytułem
"Transatlantycka Radjostacja") czytelnik mojej strony, Pan Krzysztof Sagan. Dowiaduję się z tego maila,
że z dużym prawdopodobieństwem taka antena, zwana wielokrotną, o wysokości masztów 42 m.
wybudowana została w Grodzisku do odbioru kierunkowego japońskiej stacji Nagoy'a.

Na zakończenie wydaje się, byłoby bardzo celowe zapoznać czytelników moich stron,
również  z treścią drugiego artykułu. Być może, że to uczynię.

[1] http://www.nadajnik-babice.pl/

[2] https://dobiech-ireneusz.jimdo.com/ 

[3] Reprodukcje egzemplarzy lokalnego pisma BOGORIA, numeru 109 z czerwca 2001 roku
     oraz numeru 111 z września 2001 roku.

[4] Reprodukcja Dwie wieże drewniane 1934-5-6-Przegląd Radjotechniczny-02-r2.

Ireneusz Dobiech, styczeń 2019 r.

ZAPOZNAJ SIĘ TEŻ Z NOWĄ, DOŚWIADCZALNĄ STRONĄ PT.

ZNAJDZIESZ JĄ POD ADRESEM: http://dobiech-ireneusz.jimdo.com

CIĄG DALSZY NASTĄPI