DOBRZE I ŹLE O TRANSATLANTYCKIEJ CENTRALI
RADIOTELEGRAFICZNEJ W 95 ROCZNICĘ JEJ POWSTANIA.

Powodem zredagowania tego tekstu jest 95 rocznica podpisania przez Przedstawicieli Radio Corporation of America
i Ministerstwa Poczt i Telegrafów w dniu 4 sierpnia (1921) umowy,
która miała zapewnić wybudowanie w Polsce międzynarodowej stacji radiowej wysokiej mocy najnowocześniejszego typu,
powszechnie nazywaną  Transatlantycką Centralą Radiotelegraficzną, TCR.
Ponieważ jestem byłym wojskowym inżynierem "radiowcem" i słuchałem wykładów pionierów polskiej radiotechniki,
prof. Janusza Groszkowskiego i Stefana Manczarskiego, jak się później okazało związanych z TCR,
po przejściu w stan spoczynku zainteresowałem się jej częścią nadawczą, znajdującą się w pobliżu mojego miejsca zamieszkania.

Po prawie dziesięcioletnich poszukiwań śladów, najpierw po Nadajniku Babice, rozszerzonych następnie o TCR,
mam pełną satysfakcję, że wzbudziłem zainteresowanie, zgromadziłem wiele informacji, zdjęć, notatek, pamiątek
i rozpropagowałem informacje o tej historycznej inwestycji.

Publikowałem je, w komercyjnych miesięcznikach, z których pierwszym był, zbiegiem okoliczności, sierpniowy nr 8/2007 Odkrywcy,
a więc w 86 rocznicę podpisania umowy o budowie TCR; następnie  w Przeglądach Telekomunikacyjnych  nr 5/2008, nr 12/2008 i 7/2010
i niekomercyjnych, Gazecie Babickiej nr 11/2011, Gońcach Babickich październik-listopad nr 10/2011, nr 9/2013, nr 10/2013,
Gazecie Babickiej nr 8/2015, nr 4/2016 i nr 6/2016. Od 2009 roku wszystkie moje uzyskane informacje popularne i teoretyczne,
rozważania, odkrycia, poczynania, głównie dotyczące części Nadawczej TCR
publikowane były na gościnnej stronie, http://www.nadajnik-babice.pl/ [1], udostępnionej mi od stycznia 2009 roku,
przez Pana Michała Starnowskiego, redaktora Gońca Babickiego.
Do chwili obecnej opublikowałem na niej ponad 55 artykułów i kilkaset zdjęć, które obejrzało ok. 108.500 Internautów,
nie tylko z Polski, ale również z całego Świata. Drugim źródłem wiadomości o Nadajniku Babice TCR, już w bardziej uporządkowanej,
zwartej postaci, jest  moja strona doświadczalna http://dobiech-ireneusz.jimdo.com działająca od października 2013 roku.
Zamieszczonych jest na niej 7 rozdziałów poświęconych Nadajnikowi Babice, bogato ilustrowanych.
Do dzisiaj rejestrując od początku jej istnienia, obejrzało ją 1864 Internautów,
a wg licznika zainstalowanego w październiku 2015 roku: 359 z Polski, 11 ze Stanów Zjednoczonych,
4 z Wielkiej Brytanii, 4 z Republiki Federalnej Niemiec, 2 z Rosji, 1 z Belgii, 1 z Włoch, 1 z Francji i 1 z Nowej Zelandii.

Moje nieświadome zainteresowanie się tą tematyką rozpoczęło się w latach osiemdziesiątych,
od anteny nadawczej podczas spacerów rekreacyjnych po ścieżce równoległej do linii anten.
Zaobserwowałem wówczas niszczenie, jak później to odkryłem, pierwszej pamiątki, jakim był fundament
jednej z nóg pierwszego masztu anteny w czasie budowy osiedla Latchorzew.
Całe szczęście, że wówczas z czystej ciekawości, proces burzenia tego fundamentu rejestrowałem fotograficznie,
dzięki czemu znamy jego strukturę wewnętrzną. [1 część 21a]. Było to pierwsze moje działanie w poznawaniu i ratowaniu pamiątek po TCR. 

Fot. 1 Jedno ze zdjęć burzonego fundamentu nogi masztu pierwszego.

Drugim pamiątkowym obiektem, który wzbudził moją największą radość, była prawdopodobnie związana z tym samym zniszczonym,
a więc już nie istniejącym masztem antenowym pierwszym, jedna z czterech górnych stalowych płyt fundamentu
tego masztu o wadze ok. 600 kg, jaką odnalazłem i przyczyniłem się do wydobycia i odnowienia [1 część 21a].
Moja propozycje, aby ją wyeksponować i aby stała się unikalnym pomnikiem po TCR, została odrzucona.
Została wstydliwie wmontowana w podstawę miniaturki masztu do wieszania flagi.

Fot. 2 Widok płyty tuż po odnalezieniu.

Było to drugie moje, jednak nie docenione, a nawet storpedowane osiągnięcie, w poznawaniu i ratowaniu tak cennej pamiątki.

Trzecią, może mniejszej wagi pamiątką, mógł być oryginalny zbrojony, wielożyłowy kabel, jaki odnalazłem, 2008.02.01,
w podstawie cewki masztu drugiego. Ciesząc się z tego cennego, bo jedynego takiego znaleziska,
nie opatrznie zamieściłem w [1 część 04,03] jego zdjęcie.

Fot. 3 Widok odnalezionego kabla.

Po kilku latach, 2011.07.22, penetrując ten teren z wielkim smutkiem spostrzegłem,
że kabel ten, mogący być wykorzystany do poznania jego struktury i określenia przyrządami elektronicznymi gdzie on podążał,
został przez wandala odcięty piłką do metalu, [1 część 21b, fot. 7] co uniemożliwiło jego zbadanie.

Fot. 4 Widok obciętego kabla.

Okazało się, że nie tylko instytucje, ale również pojedynczy osobnik nie szanuje historycznych pamiątek.

Czwarta, jednak spóźniona, moja  interwencyjna działalność, związana była z ratowaniem śladów fundamentów
po budynku elektrowni Nadajnika Babice, jakie znajdowały się na terenie Fortu IIa, obecnie nazwanym Fortem Radiowo.
Udało mi się, dzięki alarmowi czytelnika mojej publikacji w miesięczniku Odkrywcy, wykonać kilkadziesiąt unikalnych zdjęć,
bezmyślnego, bo bez sporządzenia szkicu zastanego terenu,
burzenia fundamentów budynku Elektrowni Nadajnika pod budowę wojskowej drukarni.

Fot. 5 Wlot do tunelu podczas burzenia obiektów elektrowni.

Zdjęcia te [1 część 5] umożliwiły m. in. identyfikację usytuowania silnika Diesel’a
napędzającego prądnicę oraz kanału którym prawdopodobnie doprowadzane były kable energetyczne zasilające alternatory.
Położenie tych fundamentów i ich rozmiary skojarzyły mi się ze rodzinnymi zdjęciami, wykonanymi w latach siedemdziesiątych,
latach mojej aktywnej pracy w WAT, basenu, jaki wówczas istniał na terenie tego Fortu i z którego wielokrotnie korzystaliśmy.
Analiza zdjęć historycznych i współczesnych wykazała, że basen ten był pozostałością po zbiorniku znajdującym się
na zapleczu budynku elektrowni w którym nagrzana woda w urządzeniach elektrowni była chłodzona. 

Nie sposób przytoczyć wszystkich przypadków bezmyślnego i barbarzyńskiego niszczenia pamiątek,
jakie pozostały po zbrodniczym wysadzeniu w przeddzień wyzwolenia Warszawy przez saperów niemieckich,
wszystkich urządzeń: po antenie, budynkach Nadawczym i Elektrowni, TCR.
Jednak to co zostało opisane i zamieszczone na stronie [1] jest czytane i doceniane przez Internautów.
Otrzymałem kilkanaście bardzo pochlebnych i życzliwych recenzji, z których jedną, przesłaną 2013.03.10
na mój adres internetowy, recenzującą w sposób bardzo wnikliwy i życzliwy, przytoczę:

Szanowny Panie Ireneuszu,
Chciałbym podziękować Panu za Pana czas i wysiłek poświęcony tematowi Radiostacji Babice, wnikliwej analizy zagadnienia,
przygotowaniu strony internetowej, lekturze której poświęciłem bez mała cały dzień.
Na uznanie przede wszystkim zasługuje Pana niemal detektywistyczna analiza różnych aspektów działania radiostacji,
pozostałości po niej, analiza urządzeń, ich położenia, zwłaszcza że miało to miejsce bez mała 70 latach od działania radiostacji.
Sposób w jaki podszedł Pan do kwestii radiostacji, nagłośnienia faktu jej istnienia, stworzenia strony WWW, również
- uznania polskiej myśli technicznej (zwłaszcza w warunkach dopiero odradzającego się państwa) zasługuje na wielkie uznanie.
Pomyślałem sobie również, że być może warto również w przyszłości dodatkowo wyeksponować temat faktu istnienia tej radiostacji,
upamiętnić jej twórców, na przykład w porozumieniu z Muzeum Powstania Warszawskiego?
Z wyrazami szacunku, Michał Smyczyński.

Należy zaznaczyć, że kierowałem przytoczone informacje głównie do czytelników zainteresowanych tematyką Nadajnika Babice,
a był on tylko jedną z części TCR. Kolejnymi jej częściami, umożliwiającymi dwustronną łączność były: Stacja Odbiorcza, SO,
mieszcząca się w Grodzisku Mazowieckim i Biuro Centralne w Warszawie.  Z wielką przykrością stwierdziłem również po kilku latach,
że podobny los jak część nadawczą, TCR, a nawet gorszy, spotkał jej część odbiorczą, usytuowaną w Grodzisku Mazowieckim,
po której nic nie zostało, oprócz małego budyneczku tzw. Stróżówki. 
Dowiedziałem się o tym, gdy w październiku 2013 r. zamieściłem w [1 części 39-42] pierwsze historyczne wiadomości p.t.
39 HISTORYCZNY, AMERYKAŃSKI OPIS TRANS – OCEANICZNEJ RADIOSTACJI - WARSZAWA.

We wstępie do tego rozdziału napisałem wówczas:
"Podczas kilkuletnich poszukiwań i gromadzenia informacji o polskim radiotelegraficznym Nadajniku Babice,
podejmowałem wiele wysiłków dla uzyskania maksimum informacji o nim, wykorzystując w tym celu ślady jakie po nim pozostały.
Wyniki moich poszukiwań zamieszczałem na Babickim Portaliku Internetowym.
Jednak uważam, że będzie bardzo interesujące zapoznanie czytelników nie tylko z informacjami dotyczącymi Nadajnika Babice,
ale również o drugiej, współpracującej z nim, dla zapewnienia dwustronnej łączności, Stacji Odbiorczej.
Oba te obiekty tworzyły Transoceaniczną lub Transatlantycką Centralę Radiotelegraficzną, TCR,
która umożliwiała dalekosiężną radiową łączność telegraficzną.
Przekonałem się, że po tym tak słynnym historycznym obiekcie nie ma szczegółowych opisów. 
Zwracałem się do wielu Instytucji mogących je posiadać, również moje poszukiwania w polskich archiwach
nie zakończyły się powodzeniem. Dokumentów takich nie ma, a oryginalnych publikacji dotyczących technicznych aspektów obiektów TCR
w języku polskim jest również niewiele. Tak więc informacje takie mogłem uzyskać jedynie na podstawie analiz śladów
i odnalezionych pamiątek jakie po nich pozostały oraz nielicznych ogólnych artykułów."

Fot. 6 Stróżówka widok współczesny (fot. Krzysztof Bońkowski)

Dlatego też w [1] mimo, że w tytule strony jest nazwa Nadajnik-Babice,
pod wpływem oferty od byłego mieszkańca Grodziska Mazowieckiego, który pamiętał wygląd terenu znajdującego się obok jedynego śladu
po Stacji Odbiorczej, jakim jest tzw. Stróżówka, podjąłem również wysiłki nad odtworzeniem jej położenia i wyposażenia.
W [1] zamieszczone zostały trzy artykuły związane z SO TCR, [1 części 52-54], a w przygotowaniu są następne.
Już w sierpniowym numerze miesięcznika Pogoria, ukazującego w Grodzisku Mazowieckim,
ukaże się artykuł przypominający o 95 rocznicy powstania Transatlantyckiej Centrali Radiotelegraficznej.

Na zakończenie niniejszego nie wesołego artykułu, muszę poinformować czytelników o nowym niebezpieczeństwie,
jakim może być budowa drugiego gazociągu: Rembelszczyzna - Mory o długości około 29 km, zlokalizowanego na terenie gmin:
Nieporęt, Jabłonna, miasto st. Warszawa, Łomianki, Stare Babice i Ożarów Mazowiecki,
biegnącego równolegle do kilku masztów historycznej anteny Nadajnika Babice.
Planowany termin zakończenia tej inwestycji to sierpień 2018 r. Start robót nastąpi w 2017 r.

Mój niepokój w tej sprawie wyraziłem 18 marca 2016, w piśmie: "Obawa o pamiątki po Antenie Nadajnika Babice"
skierowanym do Redakcji Gazety Babickiej i Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.
Pismo zostało wydrukowane w kwietniowym numerze Gazety Babickiej w postaci listu do Redakcji,
a obszerną odpowiedź od Inwestora Gaz-System S.A. otrzymałem 2016.05.12.
Jej najważniejszy fragment również został wydrukowany w czerwcowym numerze Gazety Babickiej,
także w postaci listu do Redakcji, której najważniejsze zapewnienia Inwestora przytaczam:

"Na terenie gminy Stare Babice trasa gazociągu przebiegać będzie na długości ok. 5 km .
Trasa została poprowadzona w taki sposób, aby między innymi nie kolidować z fundamentami radiostacji.
Gazociąg ma być zaprojektowany tak, aby podczas realizacji nie naruszyć pozostałości po radiostacji.
Zdajemy sobie sprawę, jak duże znaczenie mają dla Pana szczątki po historycznym obiekcie i zapewniamy nie jest naszą intencją,
aby w jakikolwiek sposób ingerować w pozostałe fundamenty."

Ten krótki rocznicowy tekst pokazuje jak mało troski wykazujemy w ochronie historycznych pamiątek i śladów,
po obiektach zasługujących na miano zabytków oraz, że czujność i działanie w ich ochronie musi trwać bez przerwy.

Ireneusz Dobiech, 4 sierpnia 2016 roku

ZAPOZNAJ SIĘ TEŻ Z NOWĄ, DOŚWIADCZALNĄ STRONĄ PT.

ZNAJDZIESZ JĄ POD ADRESEM: http://dobiech-ireneusz.jimdo.com

CIĄG DALSZY NASTĄPI