*** PATRON MEDIALNY: BABICKI PORTALIK INTERNETOWY ***


- STRONA GŁÓWNA -

- BABICKI PORTALIK INTERNETOWY -


34 - NADAJNIK W BABICACH

ZDJĘCIA I OPISY - IRENEUSZ DOBIECH


34. DODATKOWE INFORMACJE O POLSKIM NADAJNIKU
UZYSKANE Z OPISÓW I PODCZAS WIZYTY W GRIMETON

W niniejszej części kontynuuję, zapoznawanie polskich Internautów interesujących się Nadajnikiem Babice,
z elementami jakie prawdopodobnie były w nim wykorzystywane, zamieszczając zdjęcia i dodatkowe informacje
dotyczące podobnego szwedzkiego Nadajnika Grimeton. Znajdują się one na stronach poświęconych temu nadajnikowi,
[1] m.in. na wspomnianym wcześniej filmie, Fot. 1. Większość tych informacji napisanych w języku szwedzkim, ilustrowanych jest zdjęciami,
co utrudnia ich wykorzystanie. Dlatego też nie kopiowałem tych opisów, a tylko zamieszczam ich treść i tłumaczenie,
a zdjęcia zastępuję podobnymi zdjęciami wykonanymi przez polskich autorów: Państwa M.M. Borkowskich
i dodatkowo zdjęciami otrzymanymi od Pana Macieja Gędziorowskiego. Tak więc obecna część powstała na bazie trzech wizyt,
jednej szwedzkiej i dwóch polskich. Takie rozwiązanie uważam, że będzie korzystne, podczas oglądania różnych materiałów,
zamieszczonych w języku szwedzkim na stronach Grimeton Radio Station, obiektu zaliczanego do Światowego Dziedzictwa.
Zaznaczam, ze nie znam języka szwedzkiego, posługiwałem się podczas tłumaczenia „tłumaczem” Googla”.
Dlatego proszę o wyrozumiałość w ocenie tych tłumaczeń.

Fot. 1 Nazwa filmu o wizycie w szwedzkim filmie o Nadajniku Grimeton.

****************************************************************************************************************

Zacznę od ogólnego opisu Nadajnika zatytułowanego ALEXANDERSON ALTERNATORN - Alternator Alexandersona,
znajdującego się pod obrazem,  podobnym do zdjęć fot. 2a i 2b.
Są to widoki alternatora od strony silnika elektrycznego, wprawiającego w ruch poprzez przekładnię dysk alternatora.

Fot. 2a Alternator widziany od strony silnika elektrycznego.

Fot. 2b Alternator widziany os strony silnika elektrycznego.

Treść opisu zamieszczam w obu językach, gdyż czytelnik wykorzystujący oba opisy,
będzie się mógł zorientować o znaczeniu poszczególnych słów. Przytaczam treść opisu pod wspomnianymi zdjęciami.

Den s. k. Alexanderson alternatorn ar hjärtat i långvågs sändaren,
tzw. alternator Alexandersona jest sercem nadajnika fal długich.

Alternatorn består av från vanster  högfrekvensgeneratorn vaxeln och elmotorn. Framför växeln syns start oljepumpen.
Alternator
składa się, poczynając od lewej, z: generatora wysoko częstotliwościowego, podwyższającej przekładni i silnika elektrycznego.

Powyżej silnika widoczna jest pompa oleju wykorzystywana podczas rozruchu.
(Inne źródła podają, że pompa pracuje również po zakończeniu pracy Nadajnika, a więc po wyłączeniu silnika elektrycznego.)

mått  rozmiary  = 6.6x3.5 m.

vikt  waga = 50 ton = 50.000 kg.

****************************************************************************************************************

Obiektem stowarzyszonym z poprzednimi zdjęciami jest ELMOTOR – Silnik elektryczny.
Niestety nie dysponuję zdjęciami podobnymi do zamieszczonych. Mogę natomiast zamieścić oryginalną plakietkę silnika elektrycznego
z Grimeton, fot. 2c. Silnik elektryczny jest wyraźnie widoczny na fot. 2a.

Fot. 2c Plakietka silnika elektrycznego z Grimeton.

Nie wiem dlaczego parametry podane w opisie różnią się od tych na plakietce.

Elmotorn är en tvåfas asynkronmotor. Varvtal  711.3 varv/min
Silnik elektryczny jest dwufazowym silnikiem asynchronicznym.
Napięcie 2200 V         Częstotliwość 50 Hz     Moc 500 kM  (373 kW)    Prędkość   711.3  obr/min.

För att begränsa startströmmen och för att kunna kontrollera varvtalet är rotorlindningen
kopplad till variabla vätskemotstånd via slapringar och kol (högra bilden).

Aby ograniczyć
prąd rozruchowy i sterować prędkością wirnika,
uzwojenie
jest podłączone poprzez pierścienie ślizgowe i szczotki z węgla drzewnego (z
prawej) i ciekły zmienny rezystor.

****************************************************************************************************************

Elementem znajdującym się pomiędzy elektrycznym silnikiem, napędzającym dysk alternatora i dyskiem,
jest element VAXELLADAN będący przekładnią podwyższającą obroty silnika elektrycznego. Jej widok przedstawia fot. 3.

Fot. 3 Przekładnia podwyższająca obroty silnika elektrycznego.

Vaxelladan Har en utvaxling pa 2.973, och hojer darmed elmotorns varvtal pa 711.3 r/m till 2115 r/m for hogfrekvensgeneratorn.

Przekładnia ma przełożenie w 1:2.973, a więc zwiększa obroty silnika elektrycznego
z wartości 711,3 obr / min do 2115 obr / min na wyjściu przekładni, czyli na dysku.

Obszernie pisałem o przekładni podwyższającej w części 33 http://www.nadajnik-babice.pl/

****************************************************************************************************************

Kolejnym zespołem, którego opis jest bardzo obszerny, może być obiekt
HOGFREKVENSGENERATORN - Generator w. cz.. Do tekstu załączone jest jego zdjęcie, podobne do załączonego zdjęcia fot. 4,
na którym pokazany jest alternator od strony przeciwnej do elektrycznego
silnika.
Szerzej na temat takiego widoku pisałem w części 33
http://www.nadajnik-babice.pl/.

Fot. 4 Widok alternatora od strony przeciwnej do elektrycznego silnika.

Pod zdjęciem znajdują się następujące informacje.

I högfrekvensgeneratorn alstras antennströmmen med en frekvens av 17.2 kHz. Till skillnad från konventionella elgeneratorer
 har rotorn ingen linding, utan bestär av en skiva av stål med 1.6 m diameter och 7.5 cm tjocklek. Skivan har urfrästa spår som
är fyllda med omagnetiskt material.

Alternator dostarcza do
 anteny prąd o częstotliwości 17,2 kHz. W przeciwieństwie do konwencjonalnych generatorów jego wirnik
nie ma uzwojenia, a składa się z blachy stalowej o średnicy 1,6 m i 7,5 cm grubości.
Dysk ma frezowane rowki wypełnione materiałem niemagnetycznym.

Rotorskivan roterar i ett magnetfålt  som alstras av magnetiseringslindningen.
Wirnik obraca się w stałym polu magnetycznym wytwarzanym przez uzwojenie wzbudzenia.

Statom omsluter magnetiseringslindningen och yttre delen av rotorskivan och leder darmed magnetfåltet genom rotorskivan.
Pole magnetyczne uzwojenia wzbudzenia przenika przez stojan i zewnętrzną część dysku wirnika.

Luftgapet mellan statom och rotorskivan  är endast 0.4 mm.
Szczelina między stojanem i tarczą wirnika jest równa tylko 0,4 mm.

När rotorskivan roterar, uppkommer en ständig växling I magnetflödet  orsakat av växlingen mellan
de magnetiska polerna (stålet) och de
omagnetiska polerna (slitsarna) på skivan.

Gdy wirnik się obraca, powoduje ciągłą zmianę strumienia magnetycznego, spowodowaną przez przełączanie biegunów magnetycznych
(stalowych zębów) i braku biegunów magnetycznych  w rowkach, znajdujących się na dysku.

Växlingarna I  magnetflödet inducerar en växelspänning I spolar som sitter på  statorn.
Wahania strumienia magnetycznego indukuje napięcie przemienne w cewce, która znajduje się w stojanie.

Denna växelspänning transformeras upp till 2000 V innan den tillförs antennen.
To napięcie przemienne zanim dostarczone jest do anteny, zostaje podwyższane do 2000 V.

(Można się domyślać, że za pomocą transformatora odbiorczego w.cz., o którym wspominam
na doświadczalnej mojej stronie
http://www.ireneuszdobiech.neostrada.pl/w rozdziałe 05.06.)

****************************************************************************************************************

Bardzo ciekawym, trudnym do zrozumienia i przetłumaczenia, jest opis elementu VATSKEMOTSTANDEN
- zwanego cieczowym zmiennym rezystorem. Dzięki uprzejmości Internautów, czytelników moich tekstów, spośród zdjęć jakie mi przesłali,
jest również obraz, fot. 5,  elementu którego przeznaczenia nie znałem. Dopiero dzięki filmowi poznałem jego przeznaczenie,
a wykorzystując zamieszczone zdjęcia i  tłumaczenie tekstu znajdującego się pod jednym z nich, starałem się zrozumieć pracę tego elementu.

Fot. 5 Po prawej widok zmiennych cieczowych rezystorów.

Två vätskemotstånd används som variabla rotormotstånd for Alexandersonaggregatets elmotor.
Dwa ciekłe zmienne rezystory służą dla zmiany  rezystancji obwodu wirnika silnika elektrycznego agregatu Alexandersona.

Ett tredje vätskemotstånd  finns som reservenhet.
Trzeci ciekły zmienny rezystor służy jako urządzenie zapasowe.

Vätskemotstånden består av 2 m höga behållare, i vilka finns elektroder av rostfritt stål.
Ciekły zmienny rezystor  składa się z dwumetrowego pojemnika, w którym znajdują się elektrody wykonane ze stali nierdzewnej.

Dessutom. innehåller behållarna natronlut, och lutens nivå i behallårna kan varieras
med „dammluckor”
som styrs från kontrolltavlan.
Ponadto w pojemniku znajduje się soda kaustyczna i alkohol, którego poziom w zbiornikach
może być zmieniany przez śluzę sterowaną z tablicy kontrolnej.

Detta reglerar resistansen mellan stålelektroderna och därmed styrs rotormotståndet.
Powoduje to zmianę rezystancji pomiędzy elektrodami ze stali i tym samym kontrolowaną rezystancję wirnika silnika elektrycznego..

Den värme som bildas i luten kyls bort via en värmeväxlare till stationens kylvattenanläggning.
Wytworzone wówczas ciepło nagrzewające ciecz, jest odprowadzane za pomocą wymiennika ciepła do chłodzącej instalacji stacji.

 Det ena vätskemotståndet används för att reglera in Alexanderson-alternatorns
varvtal och därmed stationens frekvens då inget tecken sänds ut.

Pierwszy zmienny cieczowy opór jest używany do kontroli prędkości dysku alternatora Alexandersona
i tym samym częstotliwości stacji, gdy nie są przesyłane widomości w postaci kodu Morse’a .

Det andra vätskemotståndet kopplas in parallellt med det första när tecken sänds och minskar därmed rotorrnotståndet
för att ge elmotorn större vridmoment. Så att varvtalet bibehålls constant även när generatorn belastas.

Drugi zmienny ciekły rezystor jest podłączany równolegle z pierwszym, przy  przesyłaniu znaków
i zmniejsza w ten sposób rezystancję wirnika silnika w celu zapewnienia większego momentu obrotowego.
Tak więc prędkość jest utrzymywana na stałym poziomie, nawet kiedy generator jest obciążany.

 Podane w tym punkcie informacje są bardzo lakoniczne i niezbyt jasne. Dlatego podaję własną interpretację dotyczącą tego zagadnienia.

Analizując podane w tej części wiadomości,  zgadzając się iż istnieje ścisły związek obrotów dysku z częstotliwością sygnału w.cz.,
uważam za stosowne zauważyć, iż zmiany obrotów dysku alternatora, a więc i częstotliwości sygnału,
spowodowane są przez dwie przyczyny o różnych charakterach.

Pierwsza ma charakter naturalny i związana jest z zachowaniem stałości obrotów  silnika elektrycznego.
Jej wpływ uwidacznia się, gdy wiadomości nie są wysyłane. Utrzymywana jest w dopuszczalnych granicach,
związanych z  selektywnością obwodów rezonansowych anteny, przez układ regulacji częstotliwości.

Druga natomiast uwidacznia się, gdy wysyłane są przez Nadajnik wiadomości. 
Wówczas w skutek zwiększonego zapotrzebowania mocy na ich przesłanie,  maleją obroty silnika elektrycznego
i jej wpływ kompensuje się  wzrostem prądu jego wirnika, uzyskiwany poprzez równoległe dołączenie drugiego ciekłego rezystora.
A więc można domyślać się, że jeden ciekły rezystor pracuje przy biegu luzem Nadajnika, gdy nie są wysyłane wiadomości,
natomiast dwa równolegle w przypadku wysyłania wiadomości.

Realizuje to układ modulacji, zawierający m.in. wzmacniacze magnetyczne, które równocześnie wpływają na prąd w antenie.
Uzyskanie właściwej modulacji było  zagadnieniem szczególnie trudnym, gdyż należało się  zabezpieczyć przed powstawaniem iskier i łuków
w momencie przerywania obwodu w którym płynie bardzo duży prąd w.cz. Wykorzystywane były w tym celu:
jedno z uzwojeń transformatora odbiorczego, który podwyższał napięcie w.cz. czerpane z uzwojeń alternatora oraz  modulator magnetyczny.
Widok wzmacniaczy magnetycznych pracujących w Nadajniku Grimeton przedstawia fot. 6.

Wszystkie te układy opisałem
na doświadczalnej mojej stronie
http://www.ireneuszdobiech.neostrada.pl/  w rozdziałach 05.06,  05.07 i 05.08.

Fot. 6 Widok wzmacniaczy magnetycznych stosowanych w Nadajniku Grimeton,
za pomocą których energia zmodulowanego sygnału przekazywana jest do anteny.

****************************************************************************************************************

W wspomnianym wcześniej opisie ciekłego rezystora podano, że powstałe podczas jego pracy ciepło jest odprowadzane przez  układ chłodzący.
Końcowym elementem tego układu jest basen chłodzący z dwoma fontannami. Pokazany jest na trzech zdjęciach, fot. 7a, fot. 7b i fot 7c.

Fot. 7a Basen chłodzący na tle budynku Nadajnika Grimeton.

Fot. 7b Basen chłodzący na tle linii masztów anteny w Grimeton.

Fot. 7c Widok fontanny w basenie chłodzącym Nadajnika Grimeton.

Pragnę nadmienić, że cieszę się, iż mogę pokazać podobne zdjęcie fragmentu układu chłodzącego Nadajnika Babice, fot. 8.
Zdjęcie to, pokazywałem w części 32 
http://www.nadajnik-babice.pl/  jako fot. 5.
Ud
ało mi się określić rozmiary polskiego basenu chłodzącego,
a ponieważ jego kontury są stosunkowo dobrze widoczne na historycznych zdjęciach,
wymiary te wykorzystywałem jako skale dla określenia rozmiarów innych obiektów znajdujących się na tych zdjęciach.

Rys. 8 Widok ze szczytu masztu piątego w trakcie budowy: budynku elektrowni
z basenem chłodzącym na jego zapleczu oraz budynku nadawczego.
© 1925 IRE (obecnie IEEE).
Przedruk za pozwoleniem od Proceedings of the Institute of Electrical Engineers Volume 13, Issue 5, October 1925.

****************************************************************************************************************

Jako wstęp do prezentacji i opisu następnych zdjęć elementów, głównie należących do anteny Nadajnika Grimeton,
wykorzystam informację z opisem, zatytułowaną MULTIPELANTENNA - wielokrotna antena, zaopatrzoną w dwa zdjęcia.
Dwa zdjęcia dołączone do tej informacji przedstawiają: podstawę masztu i górną jego część.
Zamieszczam podobne do nich dwa zdjęcia, fot. 9 i fot. 10 polskich autorów.

Den s.k. multipelantennen bärs upp av sex antenntorn. Varje antenntorn är 127 högt och tvärarmen
är 46 m bred. Mellan tornen går åtta ledare (ursprungligen tolv Ledare) for antennströmmen.
Tzw Antena wielokrotna składa się z  sześciu wież antenowych. Każda wieża anteny ma wysokość 127 m
i na szczycie poprzeczne
ramię o długości 46 m. Pomiędzy wieżami znajduje się osiem antenowych przewodów
(pierwotnie
dwanaście Leader?)
prądowych.

Radiovågorna strålar ut från vertikala antennledare, en fran varje torn.
Fale radiowe wypromieniowane są  przez pionowe przewody antenowe, po jednym z każdej wieży.

Pragnę zauważyć, że tytuł tej informacji jest mylący. Gdyż zastosowana winna być nazwa: antena wielokrotnie strojona,
(zestrajana) ponieważ jest to jedna antena złożona z kilku promienników. 

Fot. 9 Dolna część masztu anteny Nadajnika Grimeton nazywanego niekiedy wieżą.

Fot. 10 Górna część masztu anteny Nadajnika Grimeton z poprzeczną częścią i przewodami zasilającymi.

Ostatni opis potwierdza moje twierdzenie, uzyskane na podstawie teoretycznych rozważań,
opublikowanych w Przeglądzie Telekomunikacyjnym nr 7/2010 i wielokrotnie podkreślanych w moich tekstach,
że sygnał w.cz. wypromieniowany jest przez pionowe przewody, zasilane przez poziome przewody znajdujące się na trawersach masztów. 
Podkreślam to, gdyż wiele osób przekonanych jest, że czynią to poziome przewody na trawersach masztów.

Dla zorientowania czytelników, jak są powiązane elementy o których wspominałem i których zdjęcia zamieszczałem,
przytaczam schemat ideowy połączeń tych elementów, rys. 1.

Rys. 1 Schemat elektryczny połączeń elementów Alternatora ALEXANDERSONA.

[1]Teksty w języku szwedzkim pochodzą z http://www.alexander.n.se

Ireneusz Dobiech, kwiecień - maj 2013 r.

CIĄG DALSZY NASTĄPI

Informujemy, że kolejne części będą ukazywały się rzadziej niż dotychczas,
po zgromadzeniu i opracowaniu nowych materiałów.


- STRONA GŁÓWNA -

- BABICKI PORTALIK INTERNETOWY -



PATRONI MEDIALNI TEJ STRONY


BABICKI PORTALIK INTERNETOWY

www.babice.waw.pl

NAJSZYBSZE INFORMACJE LOKALNE JAKIE MOŻNA ZNALEŹĆ W SIECI


GONIEC BABICKI - NIECODZIENNIK INFORMACYJNY

www.goniecbabicki.pl

NIEZALEŻNY MIESIĘCZNIK SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ


© 2009-2013 "firestarmedia"
stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 1024 x 768 w trybie true color

Wszelkie prawa zastrzeżone.
Rozpowszechnianie, utrwalanie, reprodukowanie bez pisemnej zgody Autora, nie jest dozwolone.


  statystyka