16 - ZDJĘCIA OD INTERNAUTÓW

Biorąc pod uwagę, że jest końcówka sezonu urlopowego AD 2011, zdecydowałem się ten rozdział potraktować ulgowo, rozrywkowo,
ale pożytecznie. Dzięki tekstom o Nadajniku w Babicach, jakie zamieszczane są na życzliwych stronach Babickiego Portalika Internetowego,
otrzymuję zdjęcia dotyczące nie tylko polskiego nadajnika, ale również jego rówieśnika, bratniego nadajnika szwedzkiego,
znajdującego się w miejscowości GRIMETON. Jest to obiekt nie zniszczony i działający, ale ze względu na to, iż wpisany na listę zabytków,
uruchamiany tylko raz w roku. Dlatego też byłoby pożądane, aby dla pogłębiania naszej wiedzy o polskim nadajniku,
zniszczonym dzień przed wyzwoleniem Warszawy przez saperów niemieckich, wykorzystać zdjęcia tego szwedzkiego nadajnika.
Jednak ich wykorzystanie jest bardzo utrudnione, ze względu na prawa autorskie. Dodatkowym utrudnieniem jest również to, iż teksty,
opisy zdjęć oraz kontakt z autorami redagowane są w języku szwedzkim.

Po kilku nie udanych próbach uzyskania pozwolenia na ich zamieszczenie, z wielką radością powitałem zdjęcia z GRIMETON
wykonane przez polskich Internautów. Są to jednak zdjęcia współczesne. Natomiast otrzymuję również zdjęcia historyczne,
mimo że najczęściej słabej jakości, braku datowania i bez opisów co przedstawiają. Są to jednak zdjęcia nadzwyczaj cenne,
gdyż często z ich treści wnioskować można w sposób pośredni o montażu niektórych obiektów, np. anteny z cewką,
odciągów przewodów z masztami itp.

Jest to bardzo korzystne, gdyż pozostało bardzo mało pamiątek po naszym nadajniku. I to zarówno materialnych w postaci jego szczątków
jak i dokumentów z czasów jego budowy i eksploatacji. Ubolewam, iż także nie zadbano po jego zniszczeniu,
w czasie usuwania zburzonych masztów, cewek, przewodów zasilających i uziemień, jak również szczątków alternatorów
oraz aparatury pomiarowo sterującej, o zachowanie, jeśli nie ich fragmentów, to chociaż fotograficznych ich obrazów.
Moje poszukiwania jakichkolwiek dokumentacji, dotyczących nadajnika w archiwach różnych instytucji potwierdziły, że jej nie posiadamy.
Mało tego, okazuje się, że nie frasobliwie podchodzi się do prawdopodobnych pozostałości znajdujących się w gruncie,
mające znamiona fragmentów nadajnika. Przykładem może być budowa Drukarni przy ul. Radiowa 49,
gdzie podczas przygotowań wykopów pod jej fundamenty, natrafiono na betonowo ceglane potężne fundamenty i wiele elementów podobnych
do fragmentów mocowań obiektów elektrowni nadajnika. Tylko niewiele z nich udało się internautom sfotografować.
Część z nich zostało zamieszczonych na stronie Babickiego Portalika Internetowego.

Po tych wstępnych, niezbyt budujących uwagach, przystąpię do prezentacji zdjęć jakie posiadam.

Od Pana Dariusza ŚLADOWSKIEGO otrzymałem zdjęcia, jakie wykonał podczas wizyty w GRIMETON i informacje o osobach,
znajdujących się na zamieszczanych, już  historycznych pamiątkowych zdjęciach na tle fragmentów Nadajnika
(dwa z nich znajdują się na stronie tytułowej cyklu NADAJNIK BABICE – ŚLADAMI HISTORII).
Zdjęcia historyczne wykonał w sierpniu 1939 roku Kazimierz ŚWIĄTKOWSKI.

Fot. 1 Od lewej Irena ADAMCZEWSKA, osoba nie zidentyfikowana i Regina FOLWARK.

Na pierwszym zdjęciu, fot. 1, wykonanym w sierpniu 1939 r. przez Kazimierza ŚWIĄTKOWSKIEGO, widoczne są na tle masztów antenowych
trzy osoby: dwie kobiety i jeden mężczyzna. Kobieta z lewej to Irena ADAMCZEWSKA, z prawej babcia Pana Dariusza,
ŚWIĄTKOWSKA Maria z domu FOLWARK, żona Mieczysława.  Proszę zauważyć, że zdjęcie znajdujące się na winiecie tytułowej cyklu
NADAJNIK BABICE – ŚLADAMI HISTORII, jest fragmentem tego zdjęcia.

Na drugim zdjęciu, fot. 2, widoczna jest najliczniejsza grupa złożona z dziesięciu osób na tle masztów i cewki antenowej.

Znajdują się na nim, patrząc od lewej: Jadwiga ŚWIĄTKOWSKA – DZIEKAŃSKA, Regina FOLWARK – ŚWIĄTKOWSKA, Stanisław MIDAK,
Mieczysław ŚWIĄTKOWSKI – mąż Reginy, Irena ADAMCZEWSKA.

Fot. 2 Grupa dziesięciu osób na tle masztów i cewki.

Zdjęcie fot. 2 jest dla mnie bardzo cenne, gdyż sądząc po konfiguracji kratowych wsporników i ich usytuowaniu względem cewki,
ilości widocznych masztów,  prawdopodobnie wykonane zostało od strony jednego ze skrajnych masztów, albo pierwszego albo dziesiątego. 
Będę o tym jeszcze pisał komentując zdjęcia, jakie otrzymałem lub znalazłem na różnych stronach internetowych.

Kolejne historyczne zdjęcie, fot. 3, przedstawia grupę czterech osób. Poczynając od lewej znajdują się na nim Stanisław MIDAK,
małżeństwo Regina i Mieczysław ŚWIĄTKOWSCY.

Fot. 3 Grupa czterech osób na tle masztu.

Oprócz zdjęć historycznych otrzymałem od Pana Dariusza ŚLADOWSKIEGO kilka zdjęć jakie wykonał w sierpniu 2009 roku,
podczas pobytu w Szwecji. Zamieszczam niektóre z nich dotyczące nadajnika w GRIMETON.
Fot. 4 przedstawia widok tabliczki znamionowej alternatora zainstalowanego obecnie w szwedzkim nadajniku.
Jak można się z niej dowiedzieć, jest to model alternatora S.P. 1959 UNIT 2 o mocy 200 K.W i dostarczający sygnał o napięciu 2000 V
i częstotliwości 18137 Hz, napędzany silnikiem dostosowanym do pracy przy częstotliwości 50 Hz.

Fot. 4 Tabliczka znamionowa alternatora nadajnika w GRIMETON.

Na zdjęciu fot. 5 pokazane zostały: pierwszy maszt i w tle kolejne maszty, doprowadzenie przewodów zasilających z nadajnika na szczyt masztu,
zestawy izolatorów z elementami anty koronowymi i połączenie do cewki. Widok w zbliżeniu, pustej podstawy i z cewką
z przewodem ekranowanym anty koronowo przedstawia fot. 6. Na  następnych zdjęciach, fot. 7  -  fot. 11
przedstawione zostały szczegóły budowy różnych elementów anteny nadajnika, na fot. 12 fragment panelu sterującego pracą alternatora
oraz na fot. 13 wygląd uszkodzonych izolatorów.

Fot. 5 Elementy znajdujące się w pobliżu budynku nadawczego: maszt pierwszy i kolejne,
przewody zasilające z izolatorami podążające do budynku nadawczego i połączenie do cewki.

Fot. 6  Widok podstaw cewki i cewki oraz fragmentu jej podłączenia do przewodów zasilających.

Fot. 7 Podstawa cewki i cewka w zbliżeniu.

Fot. 8 Szczegóły budowy cewki i sposobu jej montażu na podstawie.

Fot. 9 Ogniwo złożone z dwóch izolatorów i fragmenty połączeń.

Fot. 10 Szczegóły budowy pojedynczego izolatora i połączenia.

Fot. 11 Widok od dołu budowy izolatora i osłon anty koronowych.

Fot. 12 Fragment tablicy sterującej z miernikami i przełącznikami.

Fot. 13 Skrzynia z uszkodzonymi izolatorami.

Podobny zestaw zdjęć wykonanych podczas  pobytu w GRIMETON, zamieścił 23 grudnia 2010 roku
na stronie http://www.werttrew.fora.pl/odkrycia-i-ciekawostki-z-podozy-poza-polske,65/ grimeton-blizniaczka-babic,
Pan Marcin BORKOWSKI. Zamieszczone tam zdjęcia uzupełniały w pewnym sensie zdjęcia jakie już posiadałem.
Zwróciłem się do Pana Marcina BORKOWSKIEGO z prośbą o pozwolenie ich wykorzystania. Dziękując za pozytywne załatwienie mojej prośby,
zamieszczam niektóre z nich. Zaznaczam autorem zdjęć od  fot. 14 do fot. 18 jest Pan Marcin BORKOWSKI.

Na pierwszym zdjęciu, fot. 14, pokazany jest budynek nadawczy szwedzkiego Nadajnika w GRIMETON.
Na pozostałych, fot. 15 – fot. 18,  fragmenty tego Nadajnika.

Fot. 14 Budynek nadawczy Nadajnika w GRIMETON.

Fot. 15 Widok alternatora nadajnika w GRIMETON.

Na pierwszym planie fot. 15, widzimy silnik elektryczny napędzający alternator, poprzez przekładnie podwyższającą obroty silnika widoczną
w dalszym planie. Alternator widoczny jest od strony wyprowadzeń uzwojeń sygnałowych. Z boku podstawy zamontowane są instalacje wodne
z zaworami doprowadzające wodę chłodzącą w okolice uzwojeń i łożysk. Woda po nagrzaniu się doprowadzana jest do specjalnego basenu
z wodotryskami. Widok takiego basenu taki jest zamieszczony na jednym ze zdjęć na szwedzkiej stronie.

Fot. 16 Maszty anteny Nadajnika w GRIMETON.

Fot. 17 „Noga” i górna część jej fundamentu masztu anteny w GRIMETON.

Jak łatwo to zauważyć fundamenty nóg masztu szwedzkiego mają całkiem inny kształt jak polskich masztów.
Wydaje się, że są znacznie mniejsze.

Fot. 18 Górna część masztu z przewodami zasilającymi, zestawami izolatorów
i zawieszeniem przewodu promieniującego anteny Nadajnika w GRIMETON.

Zdjęcie to jest wyjątkowo cenne, gdyż pokazano na nim w zbliżeniu górną część masztu. Na ogół nie dostrzegany przez turystów,
wymagające biegłości takiego fotografowania. Widzimy na nim dwie grupy przewodów, każda zawierająca cztery przewody,
połączone rozpórkami, znajdującymi się poniżej zespołowych izolatorów tworzących tzw. ogniwo, pokazane na fot. 9.
Każde ogniwo izolatora składa się z dwóch połączonych pojedynczych izolacyjnych elementów, pokazanych na fot. 10 i fot. 11,
zaopatrzonych w osłony przeciwdeszczowe i anty koronowe.
Podobne ogniwa izolacyjne wykorzystane zostały do zawieszenia skośnego przewodu promieniującego.
Podwieszony on jest od góry do części środkowej masztu, a od dołu do cewki, oddalonej od masztu, w polskiej antenie w odległości ok. 50 m.
Połączenie takie pokazane zostało na fot. 5 i fot. 6. Przewód promieniujący od strony izolatorów podłączony jest stosunkowo luźnym przewodem
do przewodów zasilających go w energię. Na zdjęciu pokazane są oba przewody. Wykonane są w postaci wiązki linek lub drutów
z kołowymi rozpórkami tworzących jak gdyby szkielet rury. Taki sposób wykonywania przewodów jest powszechnie stosowany,
gdy jest on podłączony do bardzo wysokiego napięcia w. cz. bowiem kilka linek lub drutów w takim przewodzie oddalonych od siebie
wzajemnie się ekranuje, co zapobiega wyładowaniom koronowym.

Na zakończenie pokażę jeszcze dwa historyczne zdjęcia. Zdjęcie jakie poprzez Redakcję ODKRYWCA przesłał mi imiennie,
z dużą wytrwałością poszukując mnie, internauta Andrzej Ż. Nie podaję Jego nazwiska, gdyż nie mogłem się z Nim skontaktować,
podziękować za zdjęcie i zapytać o pozwolenie podania Jego nazwiska. Jest to zdjęcie, fot 19,  bardzo podobne do już zamieszczanego rys. 3
w rozdziale 05.03., ale jednak różniące się od niego, gdyż nie ma na nim budynku elektrowni, a są natomiast osoby.

Fot. 19 Widok osób i obiektów w pobliżu linii symetrii anteny, otoczeniu budynku nadawczego.

Pokazuję je ze względu na to, że widoczne są na nim fragmenty sprowadzenia przewodów zasilających ze szczytu masztu z zespołami izolatorów,
prawdopodobnie do odciągów przewodów oraz połączenie od przewodów zasilających, w postaci „gwiazdy” zbudowanej z sześciu izolatorów,
do cewki. W pewnym sensie jest ono podobne do następnego zdjęcia, fot. 20, gdyż na obu, a także na wspomnianym zdjęciu rys. 3 rozdział 05.03,
widać utworzone z szeregowo połączonych dwóch izolatorów dwuskośną konstrukcję nad cewką.
Bardzo oryginalne również historyczne zdjęcie, fot. 20, zamieścił na stronie
http://www.werttrew.fora.pl/ciekawe-miejsca-i-obiekty,16/nadajnik-w-babicach, Internauta BODEK.
Prawdopodobnie zewnętrzne końce tych konstrukcji połączone są do przewodów zasilających.
Jednak na zdjęciu fot. 19, a także rys. 3 rozdział 05.03, wspomniana konstrukcja dotyczy masztu piątego,
znajdującego się w pobliżu linii symetrii anteny, natomiast zdjęcie fot. 20,  sądząc po dwóch wspornikach podobnych z dużej odległości
do słupów, a w rzeczywistości mogących mieć konstrukcję kratownic, jak pokazanych na zdjęciu fot. 2 z dziesięcioma osobami,
dotyczy prawdopodobnie skrajnych masztów, pierwszego lub dziesiątego.

Fot. 20 Widok prawdopodobnie masztu skrajnego z fragmentami odprowadzenia
ze szczytu masztu przewodów zasilających i połączenia od nich do cewki.

Można zatem dopatrzyć się podobieństwa fot. 20 do fot. 2 z dziesięcioma osobami, oraz do szkicu rys. 7a z rozdziału 15.
Na tym szkicu zaznaczone są dwa elementy znajdujące się w pobliżu podstawy cewki opisane jako WSPORNIKI CEWKI 10.
Mogą to być właśnie fundamenty elementów dwu kratowych, widocznych na fot. 2 w pobliżu podstaw cewki i widocznych
z oddali wsporników w postaci dwóch słupów, również usytuowanych w pobliżu podstaw cewki.

Rys. 07a z rozdziału 15 Szkic rozmieszczenia elementów koło masztu 10.

Ireneusz Dobiech, sierpień 2011 r.

CIĄG DALSZY NASTĄPI